Bài 4 – 5. Lịch sử hình thành và phát triển lãnh thổ – Địa lý 12

Để tìm hiểu lịch sử hình thành và phát triển lãnh thổ chúng tôi trong bài học này sẽ đưa đến các bạn những lý thuyết và những  dạng câu hỏi, bài tập cơ bản cùng cách hướng dẫn giải khoa học.

A. Lý thuyết

Những giai đoạn chính trong lịch sử hình thành và phát triển lãnh thổ Việt Nam

Lịch sử hình thành lãnh thổ Việt Nam có liên quan chặt chẽ với lịch hình thành Trái Đất.
Gồm 3 giai đoạn chính:
+ Giai đoạn tiền CAMBRI
+ Giai đoạn CỔ KIẾN TẠO
+ Giai đoạn TÂN KIẾN TẠO

1. Giai đoạn tiền Cambri:

Hình thành nền móng ban đầu của lãnh thổ Việt Nam.
a. Thời gian: Đây là giai đoạn cổ nhất, kéo dài nhất trong lịch sử phát triển của lãnh thổ Việt Nam, bắt đầu cách đây 2 tỉ năm, kết thúc cách đây 540 triệu năm.

b. Chỉ diễn ra trong một phạm vi hẹp trên phần lãnh thổ nước ta hiện nay: các mảng nền cổ như vòm sông Chảy, Hoàng Liên Sơn, sông Mã, khối Kon Tum,….

c. Các thành phần tự nhiên rất sơ khai đơn điệu
– Khí quyển rất loãng, hầu như chưa có ôxi, chỉ có chất khí amôniac, điôxit cacbon, nitơ, hiđro.
– Thuỷ quyển: hầu như chưa có lớp nước trên mặt.
– Sinh vật nghèo nàn: Tảo (tảo lục, tảo đỏ), động vật thân mềm (sứa, hải quỳ, thuỷ tức, san hô,ốc, …

2. Giai đoạn Cổ kiến tạo

a. Thời gian: Diễn ra trong thời gian khá dài tới 477 triệu năm: Từ kỉ Cambri -542 triệu năm đến kỉ Kreta -65
triệu năm.
b. Là giai đoạn có nhiều biến động mạnh mẽ nhất trong lịch sử tự nhiên nước ta
– Nhiều khu vực chìm ngập trong nước biển và được nâng lên qua các vận động tạo sơn: Caledoni, Hecxini, Indoxini và Kimeri.
Các khu vực hoạt động uốn nếp mạnh mẽ: Địa khối vòm sông Chảy, khối nâng Việt Bắc, địa khối Kon Tum, Tây Bắc…
– Các khu vực đứt gãy, động đất, phun trào mạnh, tạo thành các loại đá: Granite, andezit, các loại khoáng sản…
c. Lớp vỏ cảnh quan địa lý nhiệt đới ở nước ta đã rất phát triển.

3. Giai đoạn Tân kiến tạo

Đây là giai đoạn cuối cùng trong lịch sử hình thành và phát triển của lãnh thổ Việt Nam, kéo dài cho đến ngày nay.
a. Thời gian: Đây là giai đoạn ngắn nhất trong lịch sử hình thành và phát triển tự nhiên của nước ta.

b. Chịu tác động mạnh mẽ của chu kì vận động núi Anpơ – Hymalaya và những biến đổi khí hậu có qui mô toàn cầu:
– Vận động Anpơ – Hymalaya => uốn nếp, đứt gãy, phun trào magma, bồi lấp, hình thành các mỏ khoáng sản ngoại sinh…

c. Là giai đoạn tiếp tục hoàn thiện các điều kiện tự nhiên làm cho đất nước ta có diện mạo và đặc điểm tự nhiên như ngày nay:
– Nâng cao địa hình => sông ngòi trẻ và hoạt động mạnh, đồi núi cổ được nâng cao mở rộng.
– Hình thành cao nguyên + đồng bằng
– Mở rộng biển Đông tạo các bể dầu khí.
– Giới sinh vật tiến hóa – loài người xuất hiện.
– Thiên nhiên nhiệt đới ẩm đã thể hiện rõ nét.

B. Bài tập

Câu 1: Căn cứ vào bảng niên biểu địa chất, hãy cho biết trước đại Cổ sinh là các đại nào? Chúng kéo dài và cách đây khoảng bao nhiêu năm.

Trước đại Cổ sinh là các đại Nguyên sinh và Thái cổ:

-Đại nguyên sinh: cách đây khoảng 2.500 triệu năm, kéo dài khoảng 2.000 triệu năm và kết thúc cách đây 542 triệu năm.

-Đại Thái cổ: cách đây khoảng 3.500 triệu năm, kéo dài khoảng 1.5000 triệu năm và kết thúc cách đây khoảng 2.500 triệu năm.

Câu 2: Lịch sử hình thành và phát triển của Trái Đất đã trải qua bao nhiêu giai đoạn? Đó là những giai đoạn nào?

Lịch sử hình thành và phát triển của Trái Đất đã trải qua ba giai đoạn: giai đoạn Tiền Cambri, giai đoạn Cổ kiến tạo, giai đoạn Tân kiến tạo.

Câu 3: Vì sao nói giai đoạn Tiền Cambri là giai đoạn hình thành nền móng ban đầu của lãnh thổ Việt Nam?

Giai đoạn Tiền Cambri là giai đoạn hình thành nền móng ban đầu của lãnh thổ Việt Nam vì các lí do sau:

– Ở giai đoạn Tiền Cambri, lớp vỏ Trái Đất chưa định hình rõ ràng và có rất nhiều biến động, là giai đoạn sơ khai của lịch sử Trái Đất. Đại bộ phận lãnh thổ nước ta còn là các đại dương nguyên thủy, bầu khí quyển nhiều CO2, ít O2 do sinh vật còn quá ít ỏi, thô sơ, chưa có vai trò gì lớn.

-Trên lãnh thổ Việt Nam lúc đó mới chỉ có các mảng nền cổ như vòm sông chảy, Hoàng Liên Sơn, cánh cung sông Mã, khối nhô Kon Tum,…làm hạt nhân hay tạo thành những điểm tựa cho sự phát triển lãnh thổ sau này.

Câu 4: Giai đoạn Tiền Cambri ở nước ta có những đặc điểm gì?

-Là giai đoạn cổ nhất và kéo dài nhất trong lịch sử phát triển lãnh thổ Việt Nam.

+Các đá biến chất ở nước ta được phát hiện ở Kon Tum, Hoàng Liên Sơn có tuổi cách đây 2,5 tỉ năm.

+Diễn ra ở nước ta trong khoảng 2 tỉ năm và kết thúc cách đây 542 triệu năm.

-Diễn ra trong phạm vi hẹp trên phần lãnh thổ nước ta hiện nay

Giai đoạn này diễn ra chủ yếu ở một số nơi, tập trung ở khu vực núi cao Hoàng Liên Sơn và Trung Trung Bộ.

-Các điều kiện cổ địa lí còn rất sơ khai và đơn điệu

+Xuất hiện thạch quyển, lớp khí quyển ban đầu còn rất mỏng (chủ yếu là các chất khí amoniac, điôxit cacbon, nitơ, hiđrô và về sau là ôxi. Khi nhiệt độ không khí thấp dần, thủy quyển mới xuất hiện với sự tích tụ của lớp nước trên bề mặt Trái Đất. Từ đó, sự sống xuất hiện.

+ Tuy nhiên, các sinh vật trong giai đoạn này còn ở dạng sơ khai nguyên thủy như tảo, động vật thân mềm.

Câu 5: Hãy cho biết kết quả tác động của các quá trình ngoại lực lên địa hình

Quá trình ngoại lực có xu hướng san bằng nơi cao và bồi lấp những vùng trũng, kết quả làm cho địa hạ thấp và bằng phẳng hơn.

Một số chuyên mục hay của Địa lý 12:

Qua bài học trên bạn đã hiểu được lịch sử hình thành và quá trình phát triển lãnh thổ của nước ta. Chúc bạn học tập hiệu quả!